Karaçoban Tarihi

   1. Yerleşmenin Tarihi Gelişimi

       Karaçoban ilçesinin tarihi M.Ö. 1400 yıllarına dayanmaktadır. Başlangıçta uzun süre İranlıların egemenliği altında kalmış olan ilçe, sonraları Bizanslıların egemenliğine girmiştir. 1071 yılında Malazgirt Savaşı sonrası Karaçoban Türk egemenliği altına girmiştir. Osmanlı İmparatorluğu yükselme döneminde Anadolu birliği sağlanırken ilçe bu birliğe dahil olmuştur. Daha sonraki devrede Rus işgali altına giren ilçe, Rus ordusunun çekilmesiyle bugünkü Türkiye topraklarına katılmıştır. İlçedeki tarihi ve kültürel değerlerden en önemli olanı Muş beylerinden Alaaddin Bey tarafından 1134 yılında yaptırılan Zernak Kalesi’dir. Ayrıca ilçe merkezinde Sarıveli Mahallesi’nde bulunan Sarıveli Höyüğü de M.Ö. 1400 yıllarına dayanan tarihi ile önemli tarihi eserlerden birini oluşturmaktadır.

   2. Yerleşmenin Dağılışı

       Karaçoban ilçe merkezi yerleşme alanı olarak doğu-batı yönü doğrultusunda 4km, kuzey-güney yönü doğrultusunda ise 2km olup toplam yerleşme alanı 8km2’dir. Daha önce de değindiğimiz gibi merkezde nüfus yoğunluğunun anayol (Cumhuriyet Caddesi) çevresinde artmasına bağlı olarak yerleşme alanı da bu bölgede büyük bir yoğunluk kazanmıştır. İlçe merkezi yerleşim alanı olarak kuzeye doğru çok yayılma göstermiştir. Güneye doğru ise Hınıs Çayı’nın ilkbahar aylarında taşması nedeniyle akarsuyun oluşturduğu sekinin bitimine kadar yayılma göstermiştir. Bu yayılma anayolun güney bölümünü oluşturur ki burada yerleşmeler çok azdır.

   İlçe merkezinde yerleşmenin dağılışını etkileyen belli başlı fiziksel ve beşeri faktörleri kısaca şöyle açıklamak mümkündür:

   1 - Yerleşme alanının kuzeyine doğru çıkıldıkça su kaynaklarının azalması ve bu bölgedeki toprağın bahçe tarımına elverişsiz olması yerleşmenin bu bölgelere doğru seyrekleşmesini sağlamaktadır. 

   2 - Yerleşmenin yoğun olarak bulunduğu bölgenin Hınıs Çayı’nın oluşturduğu alüvyal ve tarım ürünlerinin yetişmesi bakımından verimli topraklara yakın bulunması. 

   3 - Çevredeki bütün şehir merkezlerine bağlanan anayolun ulaşım kolaylığı sağlaması açısından bu bölgenin yerleşme bakımından yoğun olması.

   4 - Nüfusun yoğun olarak bulunduğu ticari sektörlerin (Bakkal, kıraathane, oyun salonları, berberler, lokanta, v.s.) Cumhuriyet Caddesi üzerinde toplanmaları ve bu ticarethanelerin halkın temel ihtiyacını karşılaması bakımından yakın olması. 

   5 - Kamu kurum ve kuruluşlarının yoğun olarak bulunduğu “belediye” olarak adlandırılan bölgenin merkez noktayı teşkil etmesi. Ancak bu bölgenin yerleşme alanı olarak ileriki yıllarda yoğunluk kazanması bekleniyor. 

       İlçe merkezinde yerleşme genel olarak alanın genişliğine ve topografyanın engebeli olmamasına bağlı olarak dağınık bir yapıya sahiptir. Yerleşmenin dağınık olmasının diğer önemli bir nedeni ise üç tane köyün birbirine yakın olması nedeniyle birleşmeleridir (Karaçoban , Sarıveli ve Gövendik Köyleri).